«Ἄνθρωπος μὲν τῇ φύσει, Ἄγγελος δὲ τὸν βίον»

Πρωτοπρ. Μιχαὴλ Βοσκοῦ

“Μνήμη δικαίου μετ᾿ ἐγκωμίων, σοὶ δὲ ἀρκέσει ἡ μαρτυρία τοῦ Κυρίου, Πρόδρομε”. Μ’ αὐτὰ τὰ λόγια τὸ γνωστὸ σὲ ὅλους μας Ἀπολυτίκιο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ ἀναδεικνύει τὴ μεγαλωσύνη τῆς μορφῆς του. Δὲν χρειάζονται πολλὰ ἐγκώμια γιὰ νὰ τιμηθεῖ ἡ μνήμη τοῦ Τιμίου Προδρόμου, γιατὶ εἶναι ἀρκετὴ ἡ σχετικὴ μαρτυρία τοῦ Κύριου. Καὶ ποιά εἶναι αὐτὴ ἡ μαρτυρία; Ὅτι δὲν γεννήθηκε ἀπὸ γυναίκα κανένας ἄνθρωπος μεγαλύτερος ἀπὸ τὸν Τίμιο Πρόδρομο. Ὁ Τίμιος Πρόδρομος εἶναι ὁ “μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν”. Εἶναι ὁ τελευταῖος καὶ μεγαλύτερος τῶν Προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ ὁ πρῶτος τῶν Προφητῶν τῆς Καινῆς Διαθήκης. Εἶναι ὁ μοναδικὸς Προφήτης ποὺ ἀξιώθηκε νὰ λάβει τὸ προφητικὸ χάρισμα ἤδη ἀπὸ τὴν κοιλία τῆς μητέρας του καὶ μάλιστα νὰ τὸ μεταδώσει σὲ αὐτήν. Ἀποτελεῖ, θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε, τὸ μεταίχμιο μεταξὺ τοῦ παλαιοῦ κόσμου, τοῦ προχριστιανικοῦ, καὶ τοῦ νέου κόσμου, τοῦ χριστιανικοῦ. Εἶναι αὐτὸς ποὺ ἀξιώθηκε νὰ παίξει ἕναν τόσο σημαντικὸ ρόλο στὸ σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου· νὰ προετοιμάσει τόσο μὲ τὴν ζωή του ὅσο καὶ μὲ τὸν θάνατό του τὸν δρόμο τοῦ Κυρίου· νὰ γίνει κατὰ κυριολεξίαν ὁ Πρόδρομός Του τόσο στὸν παρόντα κόσμο ὅσο καὶ στὸν Ἅδη. 

Κανένας ἄλλος ἅγιος, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Παναγία μας, δὲν ἔχει τόσες ἑορτὲς στὴ διάρκεια τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους ὅσες ἔχει ὁ Τίμιος Πρόδρομος. Κάθε σημαντικὸ γεγονὸς τῆς ζωῆς του ἀποτελεῖ ἑορτὴ τῆς Ἐκκλησίας μας: ἡ Σύλληψή του (23 Σεπτεμβρίου), ἡ Γέννησή του (24 Ἰουνίου), ἡ Σύναξή του τὴν ἑπομένη τῶν Θεοφανείων (7 Ἰανουαρίου), ἡ Ἀποτομὴ τῆς Τιμίας Κεφαλῆς του (29 Αὐγούστου), ἀλλὰ καὶ οἱ Εὑρέσεις τῆς Τιμίας Κεφαλῆς του (24 Φεβρουαρίου καὶ 25 Μαΐου). Ἔτσι λοιπὸν στὶς 24 Ἰουνίου ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὸ Γενέσιον τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἐννέα μῆνες μετὰ τὴν Σύλληψή του ἀπὸ τὴν Ἐλισάβετ καὶ ἕξι μῆνες πρὶν ἀπὸ τὴ Γέννηση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἀπὸ τὴν πλούσια ὑμνογραφία τῆς ἐορτῆς αὐτῆς ἐπιλέξαμε νὰ σχολιάσουμε σ᾿ αὐτό μας τὸ ἄρθρο τὸ Δοξαστικὸ τῶν Ἀποστίχων τοῦ Μεγάλου Ἑσπερινοῦ, τὸ ὁποῖο εἶναι ἔργο τῆς Μοναχῆς Κασσίας.

     “Ἡσαΐου νῦν τοῦ Προφήτου ἡ φωνή, σήμερον ἐν τῇ τοῦ μείζονος Προφητῶν κυήσει Ἰωάννου πεπλήρωται· Ἰδοὺ γάρ φησιν ἀποστελῶ τὸν Ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου. Οὗτος οὖν ὁ τοῦ ἐπουρανίου  Βασιλεώς στρατιώτης προδραμών, ὡς ἀληθῶς εὐθείας ἐποίει τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἄνθρωπος μὲν τῇ φύσει, Ἄγγελος δὲ τὸν βίον ὑπάρχων· ἁγνείαν γὰρ παντελῆ, καὶ σωφροσύνην ἁσπασάμενος, εἶχε μὲν τὸ κατὰ φύσιν, ἔφυγε δὲ τὸ παρὰ φύσιν, ὑπὲρ φύσιν ἀγωνισάμενος. Αὐτὸν ἅπαντες πιστοί, ἐν ἀρεταῖς μιμούμενοι, πρεσβεύειν ὑπὲρ ἡμῶν δυσωπήσωμεν, εἰς τὸ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν”.

      Δηλαδή: Σήμερα, μὲ τὴ γέννηση τοῦ μεγαλυτέρου τῶν Προφητῶν Ἰωάννου, πραγματοποιήθηκε ἡ προφητεία τοῦ Προφήτη Ἡσαΐα, ὁ ὁποῖος εἶπε: Ἰδοὺ θὰ ἀποστείλω τὸν ἀγγελιοφόρο μου πρὶν ἀπὸ ἐσένα, γιὰ νὰ προετοιμάσει τὸν δρόμο σου. Αὐτὸς λοιπὸν ὁ στρατιώτης τοῦ ἐπουρανίου Βασιλέως ἀφοῦ ἦρθε πρῶτος, ὄντως προετοίμασε τὸν δρόμο τοῦ Θεοῦ, καθὼς ἦταν μὲν ἄνθρωπος κατὰ τὴ φύση, ζοῦσε ὅμως ἀγγελικὴ ζωή. Ἀφοῦ ἐπέλεξε τὴν ζωὴ τῆς τελείας ἁγνείας καὶ σωφροσύνης, εἶχε μὲν τὸ κατὰ φύσιν, ἀπέφυγε ὅμως τὸ παρὰ φύσιν (τὴν ἁμαρτία δηλαδή), κάνοντας ὑπερφυσικοὺς ἀγῶνες. Προσπαθώντας νὰ μιμηθοῦμε τὶς ἀρετές του, ἂς τὸν παρακαλέσουμε νὰ πρεσβεύει γιὰ μᾶς, ὥστε νὰ σωθοῦν οἱ ψυχές μας.

     Οἱ Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μίλησαν μὲ κάθε λεπτομέρεια γιὰ τὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας, παρότι ἔζησαν αἰῶνες πρὶν ἀπὸ τὸ γεγονὸς τῆς Σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Εἰδικώτερα ὁ Προφήτης Ἡσαΐας περιλαμβάνει στὸ προφητικό του βιβλίο τόσες πολλὲς χριστολογικὲς προφητεῖες, ὥστε αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ ὡς ἕνα Εὐαγγέλιο πρὸ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ὀνομάστηκε ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μεγαλοφωνότατος Προφήτης καὶ Εὐαγγελιστής. Ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λοιπὸν προεφήτευσε καὶ τὴν ἔλευση τοῦ Τιμίου Προδρόμου πρὶν ἀπὸ τὸν Σωτήρα Χριστό, γιὰ νὰ προετοιμάσει τὸν δρόμο Ἐκείνου. Καὶ προετοίμασε τὸν δρόμο Ἐκείνου ἀφ’ ἑνὸς μὲν μὲ τὴν ἀγγελικὴ πολιτεία του, ἀφ’ ἑτέρου δὲ μὲ τὸ κήρυγμά του πρὸς τοὺς συμπατριῶτες του Ἰουδαίους καὶ τὸ προπαρασκευαστικὸ βάπτισμά του.

    Ὁλόκληρη ἡ ζωὴ καὶ ὁλόκληρο τὸ ἔργο τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἀποσκοποῦσαν στὸ νὰ προετοιμάσουν τὸν δρόμο γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Κήρυσσε μετάνοια στοὺς συμπατριῶτες του Ἰουδαίους, τοὺς καλοῦσε νὰ ἐξομολογηθοῦν τὶς ἁμαρτίες τους συναισθανόμενοι τὴν ἁμαρτωλότητά τους καθὼς τοὺς βάπτιζε στὸν Ἰορδάνη Ποταμό, ὑπεδείκνυε στὸν κάθε ἄνθρωπο ποιό εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στὴ ζωή του, κυρίως ὅμως διεκήρυσσε συνεχῶς ὅτι ἔρχεται μετὰ ἀπὸ αὐτὸν Ἐκεῖνος τοῦ Ὁποίου δὲν εἶναι ἄξιος οὔτε τὰ κορδόνια τῶν ὑποδημάτων του νὰ λύσει καὶ ὁ Ὁποῖος θὰ τοὺς βαπτίσει μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Μὲ ὅλα αὐτὰ προετοίμαζε τοὺς ἀνθρώπους νὰ πιστέψουν στὸν σεσαρκωμένο Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ, στὸν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ νὰ δεχθοῦν τὸ χριστιανικὸ βάπτισμα γιὰ νὰ γίνουν μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Κι ὅταν ἦρθε πλέον ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου στὸν Ἰορδάνη Ποταμὸ καὶ ἔλαβε τὸ βάπτισμα ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Βαπτιστοῦ, ὁ Τίμιος Πρόδρομος ὑπέδειξε ξεκάθαρα στοὺς μαθητές του τὸν Ἀμνὸν τοῦ Θεοῦ “τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου” καὶ τοὺς προέτρεψε ν’ ἀκολουθήσουν πλέον Ἐκεῖνον. Μὲ πολλὴ ταπείνωση μάλιστα ὁμολόγησε ὅτι δὲν εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Μεσσίας, ἀλλὰ εἶναι μονάχα ἕνας ἀπεσταλμένος πρὶν ἀπὸ τὸν Μεσσία, καὶ προσέθεσε ὅτι “ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι”, Ἐκείνου τὸ ἔργο πρέπει νὰ μεγαλώνει καὶ τὸ δικό μου νὰ μικραίνει.

     Προδρομικὸ χαρακτήρα ὅμως δὲν εἶχε μόνο ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ θάνατός του. Ὄχι μόνο γιατὶ μὲ τὸν μαρτυρικό του θάνατο προεικόνισε τὸν μαρτυρικὸ θάνατο τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλα κυρίως γιατὶ καὶ στὸν Ἅδη πῆγε σὰν Πρόδρομος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Κήρυξε στοὺς ἀπ’ αἰῶνος κεκοιμημένους τὴν ἔλευση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ στὸν κόσμο καὶ τοὺς προετοίμασε γιὰ τὴν ἐπικείμενη κάθοδό Του στὸν Ἅδη, μὲ τὴν ὁποία θὰ ἔδιδε καὶ στοὺς κεκοιμημένους τὴ δυνατότητα τῆς σωτηρίας, ὅπως καὶ ὄντως ἔγινε.

      Ἡ προετοιμασία τοῦ δρόμου γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ Θεανθρώπου δὲν ἔγινε ἀσφαλῶς μόνο μὲ τὸ κηρυγματικὸ καὶ τὸ βαπτισματικὸ ἔργο τοῦ Τιμίου Προδρόμου στὴν Ἰουδαία, οὔτε μόνο μὲ τὸν μαρτυρικό του θάνατο καὶ τὸ κήρυγμά του στὸν Ἅδη, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ὅλη ἀγγελική του πολιτεία ἐπὶ τῆς γῆς. Ἐνῶ ἦταν ἄνθρωπος κατὰ τὴ φύση, ὅπως ὅλοι ἐμεῖς, ἔζησε πραγματικὰ ἀγγελικὴ ζωή. Ἀπὸ τὰ τρία του μόλις χρόνια ἐγκαταστάθηκε στὴν ἔρημο καὶ ἔζησε μὲ ὑπεράνθρωπη νηστεία καὶ ἄσκηση. Τρεφόταν μονάχα μὲ ἀκρίδες καὶ ἄγριο μέλι καὶ φοροῦσε ἕνα ροῦχο ἀπὸ τρίχες καμήλας καὶ μιὰ δερμάτινη ζώνη στὴ μέση του. Και παρότι εἶχε τὸ “κατὰ φύσιν”, παρότι ἦταν ἕνας καθ’ ὅλα φυσιολογικὸς ἄνθρωπος, ἀπέφυγε ὅμως τὸ “παρὰ φύσιν”, ἀπέφυγε δηλαδὴ ὅλη ἐκείνη τὴ διαστροφὴ τῆς φύσης μας ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ποὺ ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς παρακοῆς τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς πτώσεως  τῶν Πρωτοπλάστων. Οἱ ἀσκητικοί του ἀγῶνες ἦταν ὄντως “ὑπὲρ φύσιν”, ἀφοῦ ξεπερνοῦσαν κατὰ πολὺ τὰ μέτρα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Αὐτοὶ οἱ ὑπερφυσικοὶ ἀσκητικοὶ ἀγῶνες ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἐνεργοῦσε μέσα του. Ὁ Τίμιος Πρόδρομος ὑπῆρξε ἀληθῶς ἐπίγειος ἄγγελος καὶ οὐράνιος ἄνθρωπος.

    Ὅλα τοῦτα τί σημαίνουν γιὰ μᾶς; Σημαίνουν δύο τινά: Πρῶτον, ὅτι πρέπει νὰ προσπαθοῦμε νὰ μιμηθοῦμε τὶς ἀρετές τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἀφοῦ “τιμὴ μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος”. Καὶ δεύτερον, ὅτι πρέπει νὰ ζητοῦμε τὶς πρεσβεῖες του καὶ γιὰ τὴ δική μας σωτηρία, γνωρίζοντας ὅτι μετὰ τὴν Παναγία μας ὁ Τίμιος Πρόδρομος ἔχει τὴ μεγαλύτερη παρρησία ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἁγίους ἐνώπιον τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτὴν τὴν ἀλήθεια μᾶς ὑπενθυμίζει ἡ γνωστὴ βυζαντινὴ εἰκόνα τῆς Δεήσεως, στὴν ὁποία εἰκονίζεται ὁ Τίμιος Πρόδρομος μαζὶ μὲ τὴν Παναγία μας νὰ δέονται στὸν Κύριο.

   (Δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου “Παρέμβαση Ἐκκλησιαστική. Ὀρθόδοξο Πνευματικό Ἔντυπο”, τεῦχος 7 (2009), σ. 336-339)