Πότε κάνουμε τό σταυρό μας ἐντός τοῦ Ἱ. Ναοῦ

1.    Στήν ἀρχή κάθε ἀκολουθίας.

2.    Σέ κάθε τριαδική ἐκφώνηση.

Δηλαδή κάθε φορά πού θά λέγεται ἤ θά ψάλλεται τό “Δόξα Πατρί καί Υἱῷ καί Ἁγίῳ Πνεύματι” ἤ ὅταν ἀκούγεται τό “… τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος …”.

3.   Σέ κάθε ἐκφώνηση τῆς Παναγίας:

“Τῆς Παναγίας ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου Μαρίας …” πού ὑπάρχει στά Εἰρηνικά, Πληρωτικά καί Μικρές Συναπτές. 

4. Στά Ἀπολυτίκια ἤ Τροπάρια, ὅταν καί ὅπου ἀκούγεται τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου ἤ τῆς Ἁγίας.

5. Στόν Ὄρθρο, ὅταν ψάλλεται, ἐπαναλαμβανόμενο, τό Μεγαλυνάριο τῆς Παναγίας: “Τήν τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ, καί ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ, τήν ἀδιαφθόρως Θεόν Λόγον τεκοῦσαν, τήν ὄντως Θεοτόκον, σέ μεγαλύνομεν” …

6. Στή Μικρή καί Μεγάλη Εἴσοδο, ὅταν περνοῦν ἀπό μπροστά μας τό Ευαγγέλιο καί τά Τίμια Δῶρα.

7. Στόν Τρισάγιο ὕμνο: “Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς”.

8. Στό “Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν …” τό ὁποῖο ἐπαναλαμβάνεται τρίς. Μαζί μέ τό σταυρό μας σ’ αὐτήν τήν περίπτωση κάνουμε κάθε φορά καί μιά μικρή μετάνοια.

9. Πρίν ἀπό τό τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ, ὅταν ὁ Ἱερέας λέγει τό “Νῦν ἀπολύεις τόν δοῦλον σου, Δέσποτα, κατά τό ρῆμά σου ἐν εἰρήνῃ ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τό σωτήριόν σου, ὅ ἡτοίμασας κατά πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν· φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καί δόξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ”.

10. Στίς ἀπολύσεις τῶν ἀκολουθιῶν (Ἑσπερινοῦ, Ὄρθρου καί λοιπῶν ἀκολουθιῶν), καθώς καί στήν ἀπόλυση τῆς Θείας Λειτουργίας.

11. Κάθε ἄλλη φορά, κατά τίς διάφορες αἰτήσεις τοῦ Ἱερέα, ἐφ’ ὅσον αὐτό ἀναπαύει ἤ εὐχαριστεῖ τόν πιστό.

12. Ὅταν προσκυνοῦμε τίς ἅγιες Εἰκόνες ἤ τά ἅγια Λείψανα.

13. Πρίν κοινωνήσουμε καί μετά τή Θεία Κοινωνία.

14. Μόλις ἀνάψουμε τό κερί μας.

15. Ὅταν μπαίνουμε στούς Ἱερούς Ναούς καί ὅταν βγαίνουμε ἀπό αὐτούς.

Δέν κάνουμε τό σταυρό μας

Σύμφωνα μέ τοπική διάταξη πού μᾶς παραδόθηκε ἀπό παλαιά, δέν κάνουμε τό σταυρό μας:

1.    Ὅταν μᾶς θυμιάζει ὁ Ἱερέας.

Θυμιάζει ὁ Ἱερέας πολλές φορές ἀπό τήν Ὡραία Πύλη, ἤ ἐντός τοῦ κυρίως Ναοῦ, ὅταν διέρχεται ἀπό τίς θέσεις μας μέ θυμιατό ἤ μέ κατζίο. Σ’ αὐτές τίς περιπτώσεις ἀντί σταυροῦ κάνουμε μιά ὑπόκλιση τῆς κεφαλῆς, εὐχαριστοῦντες τόν Ἱερέα γιά τήν τιμή πού μᾶς κάνει: Μετά τίς ἅγιες εἰκόνες νά θυμιάζει καί ἐμᾶς, ὡς εἰκόνες τοῦ Θεοῦ! Ἐάν καθόμαστε, πρέπει νά σηκωνόμαστε.

2. Ὅταν στήν ἀρχή τοῦ Ὄρθρου ἀναγινώσκεται ὁ Ἑξάψαλμος.

Τόν σταυρό μας μποροῦμε νά κάνουμε στήν ἀρχή καί στό τέλος τοῦ Ἑξαψάλμου. Σ’ ὅλη ὅμως τή διάρκεια αὐτοῦ, ἀκόμη καί στό μέσον του, ὅταν λέγομε τά «Δόξα … Καί νῦν … Ἀλληλούϊα …» ΔΕΝ κάνουμε τό σταυρό μας, ἀλλά παρακολουθοῦμε «ἐν πάσῃ σιωπῇ καί κατανύξει» τόν Ἀναγνώστη, ὁ ὁποῖος «μετ’ εὐλαβείας καί φόβου Θεοῦ», διαβάζει τόν Ἑξάψαλμο. Διότι ὁ χρόνος αὐτός τῆς ἀναγνώσεως προεικονίζει τό χρόνο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, κατά τή διάρκεια τοῦ ὁποίου μέ φόβο καί τρόμο θά ἀναμένουμε τήν τελική κρίση Του γιά ἐμᾶς. Καί ὅπως τότε, ἔτσι καί τώρα θά πρέπει σιωπῶντες, ὄρθιοι, ἀκίνητοι, χωρίς μετακινήσεις ἤ, προπαντός, χωρίς καί τούς παραμικρούς θορύβους, νά παρακολουθοῦμε τήν ἀνάγνωση αὐτή. (Ἰδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στίς ἑσπερινές ἀκολουθίες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας, οἱ ὁποῖες εἶναι Ὄρθρος τῆς ἑπομένης καί ἀφηρημένοι μπαίνουμε στούς Ναούς χωρίς νά προσέχουμε, ἐάν ἐκείνη τήν ὥρα διαβάζεται ὁ Ἑξάψαλμος. Σ’ αὐτές τίς περιπτώσεις θά πρέπει νά παραμένουμε ἀκίνητοι στήν εἴσοδο τοῦ Κυρίως Ναοῦ καί μετά τό πέρας τῆς ἀναγνώσεως νά μετακινούμαστε γιά νά καταλάβουμε τή θέση μας).

3. Ὅταν φιλᾶμε τό χέρι Ἱερωμένου.

         Ἡ συνήθεια ὁρισμένων νά κάνουν τό σταυρό τους πρίν φιλήσουν τό χέρι τοῦ Ἐπισκόπου ἤ Ἱερέα ἤ ὁποιουδήποτε ρασοφόρου εἶναι λανθασμένη. Τό σταυρό μας τόν κάνουμε ὅταν ἀσπαζόμαστε τίς ἅγιες Εἰκόνες καί ὄχι ὅταν ἀσπαζόμαστε τό χέρι τοῦ Ἱερωμένου. Ὅταν λοιπόν πρόκειται νά ἐπικοινωνήσουμε ἤ νά συναντηθοῦμε μέ Ἱερωμένο, μποροῦμε νά ποῦμε «Εὐλόγησον, Δέσποτα ἤ Πάτερ» ἤ «Τήν εὐχή σου», Σεβασμιώτατε ἤ Ἅγιε Καθηγούμενε ἤ Πάτερ» καί κάνοντας μιά μικρή ὑπόκλιση τῆς κεφαλῆς νά ἀσπαστοῦμε τό δεξί του χέρι, ὁπότε συνεχίζουμε τό διάλογο μαζί του, ὅπως ἐπιθυμεῖ ὁ καθένας. Τό ἴδιο κάνουμε καί φεύγοντας ἀπό κοντά του. Λέμε, «Τήν εὐχή σας, ἤ Εὐλογεῖτε Πάτερ», κάνουμε μικρή ὑπόκλιση, προτείνοντας τίς παλάμες μας σταυροειδῶς, ἀσπαζόμαστε τή δεξία του καί φεύγουμε.

4. Ὅταν λαμβάνουμε τό ἀντίδωρο ἀπό τό χέρι τοῦ Ἱερέα τό ὁποῖο (χέρι) στή συνέχεια τό ἀσπαζόμαστε.

(π. Γεώργιος Κουγιουμτζόγλου, Λατρευτικό Ἐγχειρίδιο, σ. 262-264)