«Ποίοις εὐφημιῶν στέμμασιν

ἀναδήσωμεν Πέτρον καὶ Παῦλον;»

Πρωτοπρ. Μιχαὴλ Βοσκοῦ

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἑβδομαδιαία νηστεία τῆς Τετάρτης καὶ τῆς Παρασκευῆς, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας καθιέρωσε τέσσερεις περιόδους νηστείας κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους. Οἱ δύο μεγάλες περίοδοι νηστείας (ἡ Μεγάλη Σαρακοστὴ δηλαδὴ καὶ ἡ Σαρακοστὴ τῶν Χριστουγέννων) συνδέονται, ὅπως εἶναι φυσικό, μὲ τὶς δύο σημαντικότερες Δεσποτικὲς ἑορτὲς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, τὶς ἑορτὲς τοῦ Πάσχα καὶ τῶν Χριστουγέννων, ἐνῶ ἡ τρίτη (ἡ νηστεία τοῦ Δεκαπενταυγούστου) συνδέεται μὲ τὴ μεγαλύτερη Θεομητορικὴ ἑορτή τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, τὴν ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἡ τέταρτη περίοδος νηστείας, τῆς ὁποίας ἡ διάρκεια αὐξομειώνεται κάθε χρόνο ἀνάλογα μὲ τὴν ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα, εἶναι ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ἡ ὁποία συνδέεται μὲ τὴν κοινὴ ἑορτὴ τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου στὶς 29 Ἰουνίου. Μόνο καὶ μόνο αὐτὸ τὸ γεγονὸς εἶναι ἀρκετὸ ν’ ἀναδείξει τὴ μεγάλη σημασία ποὺ ἀνέκαθεν ἀπέδιδε ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὰ πρόσωπα τῶν δυό Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων καὶ στὸν κοινό τους ἑορτασμὸ στὶς 29 Ἰουνίου. 

Οἱ ᾽Απόστολοι Πέτρος καὶ Παῦλος ὑπῆρξαν ἀναμφίβολα οἱ δύο Ἀπόστολοι ποὺ σήκωσαν τὸ μεγαλύτερο φορτίο τῆς κηρύξεως τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ μὲν Ἀπόστολος Πέτρος ἀνάμεσα στοὺς Ἰουδαίους, πρὸς τοὺς ὁποίους κυρίως ἀπευθύνθηκε τὸ ἱεραποστολικό του ἔργο, ὁ δὲ Ἀπόστολος Παῦλος, ποὺ δικαίως φέρει τὸν τίτλο τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν, ἀνάμεσα στοὺς ἐθνικούς, ἀνάμεσα δηλαδὴ στοὺς εἰδωλολάτρες, πρὸς τοὺς ὁποίους κυρίως ἀπευθύνθηκαν οἱ τέσσερεις ἀποστολικές του περιοδεῖες. Σ’ αὐτοὺς τοὺς δύο Ἀποστόλους εἶναι ἀφιερωμένες οἱ περισσότερες σελίδες τοῦ πέμπτου βιβλίου τῆς Καινῆς Διαθήκης, τοῦ βιβλίου τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, ποὺ στὴν οὐσία εἶναι τὸ βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου.

Ὁ Ἴδιος ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστὸς ἔπλεξε γι’ αὐτοὺς τὸ καλύτερο ἐγκώμιο μὲ τὴ δική του μαρτυρία καὶ ἀνακήρυξη, ὅπως μᾶς ὑπενθυμίζει τὸ Συναξάριο τῆς ἑορτῆς. Γιὰ μὲν τὸν Ἀπόστολο Πέτρο, ὅταν τὸν ἐμακάρισε καὶ τὸν ἀπεκάλεσε πέτρα, γιὰ δὲ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, ὅταν τὸν ὀνόμασε σκεῦος ἐκλογῆς. Ὅταν κάποτε ρώτησε ὁ Κύριος τοὺς Μαθητές Του “τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου;” (Ματθ. ιστ’ 13), ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ὁμολόγησε: “σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος” (Ματθ. ιστ’ 16). Τότε ὁ Κύριος τοῦ εἶπε: “Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ” καὶ ἀμέσως μετὰ “σὺ εἶ Πέτρος καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν Ἐκκλησίαν” (Ματθ. ιστ’ 17-18). Μακάριος εἶσαι δηλαδὴ Σίμων, γιὲ τοῦ Ἰωνᾶ … Ἐσὺ εἶσαι ὁ Πέτρος καὶ πάνω στὴν πέτρα τῆς δικῆς σου ὁμολογίας περὶ τῆς θεότητός μου θὰ οἰκοδομήσω τὴν Ἐκκλησία μου. ῞Οταν ἀργότερα πάλι ἔγινε ἡ συγκλονιστικὴ μεταστροφὴ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πρὸς τὸν Χριστὸ καθ’ ὁδὸν πρὸς τὴ Δαμασκό, τότε ὁ Κύριος εἶπε στὸν Ἀνανία περὶ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ὅτι “σκεῦος ἐκλογῆς μοί ἐστιν οὗτος τοῦ βαστάσαι τὸ ὄνομά μου ἐνώπιον ἐθνῶν καὶ βασιλέων υἱῶν τε Ἰσραὴλ” (Πράξ. θ’ 15). Αὐτὸν δηλαδὴ Ἐγὼ τὸν ἐξέλεξα, γιὰ νὰ τὸν χρησιμοποιήσω ὡς ὄργανο ποὺ θὰ μὲ κάνει γνωστὸ στὰ ἔθνη καὶ στοὺς ἄρχοντές τους καὶ στὸν ἰσραηλιτικὸ λαό.

Ἡ κοινὴ ἑορτὴ τῶν δύο Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων καθιερώθηκε κατὰ τὸ ἔτος 258 μ.Χ., ὅταν στὶς 29 Ἰουνίου τοῦ συγκεκριμένου ἔτους ὁ Πάπας τῆς Ρώμης Σίξτος ὁ Β’ μετέφερε τὰ Λείψανα τῶν δύο Ἀποστόλων στὴν Κατακόμβη τοῦ Ἁγίου Σεβαστιανοῦ. Νὰ ὑπενθυμίσουμε ὅτι καὶ οἱ δύο Ἀπόστολοι μαρτύρησαν στὴ Ρώμη, τὴν πρωτεύουσα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ἔκτοτε ἡ κοινή τους ἑορτὴ διεδόθη σὲ ὅλο τὸν χριστιανικὸ κόσμο καὶ ἀπέκτησε τέτοια σημασία, ὥστε ἐπεσκίασε τελικὰ τὶς ἄλλες ἑορτές τους, ἀκόμη καὶ τὴ μνήμη τοῦ θανάτου τους. Πάμπολλοι ναοὶ σ’ ὁλόκληρη τὴν Ὀρθοδοξία εἶναι ἀφιερωμένοι στὴ μνήμη τῶν δύο Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων, ἐνῶ σπανίως ἕνας ναὸς τιμᾶται στὸ ὄνομα ἑνὸς μόνο ἀπὸ αὐτούς.

Ὁ κοινὸς ἑορτασμὸς τῶν δύο Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων ἔχει πέραν τῆς ἱστορικῆς του προελεύσεως καὶ μιὰ βαθύτερη θεολογικὴ σημασία: Φανερώνει τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας (τῆς ἐξ Ἰουδαίων, τὴν ὁποία ἐκπροσωπεῖ ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, καὶ τῆς ἐξ ἐθνικῶν, τὴν ὁποία ἐκπροσωπεῖ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος). Αὐτὴν δὲ τὴ θεολογικὴ σημασία ἐκφράζει μὲ τὸν πιὸ ὄμορφο τρόπο ἡ βυζαντινὴ εἰκόνα τῶν δύο Ἀποστόλων, στὴν ὁποία εἰκονίζονται νὰ κρατοῦν μαζὶ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴ μορφὴ ἑνὸς μικροῦ βυζαντινοῦ ναοῦ.

Γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ἡ ἑορτὴ αὐτὴ ἔχει μιὰ ὅλως ἰδιαίτερη σημασία. Ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος ἐπέλεξε τὴν ἰδιαίτερη μας πατρίδα ὡς τὸν πρῶτο του σταθμὸ κατὰ τὴν πρώτη του ἀποστολικὴ περιοδεία, κατὰ τὴν ὁποία τὸν συνόδευε καὶ ὁ ἱδρυτὴς καὶ προστάτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου Ἀπόστολος Βαρνάβας. Ἔτσι ἡ νῆσος Κύπρος εἶχε τὴ μεγάλη εὐλογία νὰ δεχθεῖ τὴν πίστη στὸν σταυρωθέντα καὶ ἀναστάντα Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστὸ ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Πρωτοκορυφαίου Ἀποστόλου Παῦλου καὶ μάλιστα πρώτη μετὰ τὶς πόλεις τῆς Παλαιστίνης, ποὺ εἶναι τὸ λίκνο τῆς χριστιανικῆς πίστης.

Ἀπὸ τὴν πλούσια ὑμνογραφία τῆς ἑορτῆς τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου ἐπιλέξαμε νὰ παραθέσουμε καὶ νὰ σχολιάσουμε σύντομα σ᾿ αὐτό μας τὸ ἄρθρο τὸ πρῶτο Ἰδιόμελο Στιχηρό τοῦ Ἑσπερινοῦ, τὸ ὁποῖο εἶναι ποίημα τοῦ Ἀνδρέα Πυροῦ. Τὸ τροπάριο ἀυτὸ ἔχει ὡς ἑξῆς:

      “Ποίοις εὐφημιῶν στέμμασιν ἀναδήσωμεν Πέτρον καὶ Παῦλον; τοὺς διῃρημένους τοῖς σώμασι καὶ ἡνωμένους τῷ Πνεύματι, τοὺς θεοκηρύκων πρωτοστάτας· τὸν μέν, ὡς τῶν Ἀποστόλων προεξάρχοντα, τὸν δέ, ὡς ὑπὲρ τοὺς ἄλλους κοπιάσαντα· τούτους γὰρ ὄντως ἀξίως ἀθανάτου δόξης διαδήμασι στεφανοῖ Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἔχων τὸ μέγα ἔλεος”.

       Δηλαδή: Μὲ ποιά στεφάνια ἐγκωμίων νὰ στεφανώσουμε τοὺς Ἀποστόλους Πέτρο καὶ Παῦλο; Αὐτοὺς πού, ἐνῶ ἦταν χωρισμένοι στὰ σώματα, ἦταν ὅμως ἑνωμένοι μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ μὲ τὴν κοινὴ πνευματική τους πορεία, τοὺς πρωτοστάτες ἀνάμεσα σ’ ὅλους τοὺς θεοκήρυκες Ἀποστόλους τοῦ Κυρίου. Τὸν μὲν Ἀπόστολο Πέτρο ὡς προεξάρχοντα τοῦ κύκλου τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων, τὸν δὲ Ἀπόστολο Παῦλο ὡς ἐκεῖνον ποὺ περισσότερο ἀπὸ ὅλους ἐκοπίασε. Αὐτοὺς στεφανώνει ὄντως ἀξίως μὲ τὸ στεφάνι τῆς ἀθάνατης καὶ αἰώνιας δόξας ὁ Ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ Θεός μας, ὁ Ὁποῖος ἔχει τὸ μέγα ἔλεος.

     Ὅσα ἐγκώμια κι ἂν ἀπευθύνουν οἱ ἄνθρωποι πρὸς τοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας, αὐτὰ εἶναι φτωχικὰ μπροστὰ στὸ στεφάνι τῆς ἀθάνατης καὶ αἰώνιας δόξας, μὲ τὸ ὁποῖο τοὺς στεφανώνει ὁ Ἴδιος ὁ Θεός. Ὅσες τιμὲς κι ἂν τοὺς ἀπονείμουν οἱ ἄνθρωποι, αὐτὲς εἶναι πολὺ μικρὲς μπροστὰ στὴ μεγάλη τιμὴ ποὺ τοὺς ἀπονέμει ὁ Πανάγαθος Τριαδικὸς Θεός, νὰ τοὺς καταστήσει πολίτες τῆς αἰώνιας Βασιλείας Του. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ φωτισμένος μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ἐκκλησιαστικὸς ποιητὴς διερωτᾶται μὲ ποιά στεφάνια ἐγκωμίων νὰ στεφανώσει τοὺς δύο Πρωτοκορυφαίους Ἀποστόλους τοῦ Κυρίου, ὅταν μάλιστα, ὅπως προαναφέραμε, τὸ ἐγκώμια γι’ αὐτοὺς τὸ ἔπλεξε πρῶτος ὁ Ἴδιος ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός, φανερώνοντας μὲ τὸν πιὸ χαρακτηριστικὸ τρόπο τὴν εὐαρέσκειά του πρὸ τὰ πρόσωπά τους.

       Ὁ ποιητὴς τοῦ ἐν λόγῳ τροπαρίου φανερώνει τὴν ἑνότητα ἀνάμεσα στοὺς δύο Ἀποστόλους, λέγοντας ὅτι, ἐνῶ ἦταν χωρισμένοι στὰ σώματα, ἦταν ὅμως ἑνωμένοι μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅλοι οἱ Ἅγιοι στὴν Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἑνωμένοι μεταξύ τους μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τὴν κοινή τους πνευματικὴ πορεία. Πόσο μᾶλλον οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι ποὺ ἀνεδείχθηκαν μὲ τὴ ζωή τους, τὸ ἔργο τους καὶ τὴ διδασκαλία τους θεμέλιοι τοῦ οἰκοδομήματος τῆς Ἐκκλησίας, ἰδιαιτέρως δὲ οἱ δύο Πρωτοκορυφαῖοι Ἀπόστολοι Πέτρος καὶ Παῦλος, οἱ πρωτοστάτες, ὅπως χαρακτηριστικὰ ἀναφέρει ὁ ποιητής, ἀνάμεσα σ’ ὅλους τοὺς Ἀποστόλους τοῦ Κυρίου. Ὁ μὲν Ἀπόστολος Πέτρος ὡς προεξάρχων τοῦ κύκλου τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων, ὁ δὲ Ἀπόστολος Παῦλος ὡς ἐκεῖνος ποὺ κοπίασε περισσότερο ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἀποστόλους.

        Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος εἶναι ὄντως ὁ προεξάρχων τοῦ κύκλου τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων. Εἶναι ὁλοφάνερο μέσα ἀπὸ τὶς σελίδες τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὅτι ἔχει μιὰ προτεραιότητα ἀνάμεσα στὸν κύκλο τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων. Αὐτὴ ἡ προτεραιότητά του ὅμως εἶναι ἕνα πρωτεῖο τιμῆς καὶ σὲ καμιὰ περίπτωση πρωτεῖο ἐξουσίας, ἀφοῦ ὡς Ἀπόστολος τοῦ Κυρίου εἶχε ἀκριβῶς τὴν ἴδια ἐξουσία ποὺ εἶχαν καὶ οἰ λοιποὶ Ἀπόστολοι. Ἦταν πρῶτος μεταξὺ ἴσων, ὅπως συμβαίνει μὲ τοὺς Προκαθημένους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Σὲ καμιὰ περίπτωση ὅμως δὲν εἶχε μεγαλύτερη ἐξουσία ἀπὸ τοὺς ἄλλους Ἀποστόλους, οὔτε πολὺ περισσότερο ἀποτελοῦσε τὴν πηγὴ τῆς ἐξουσίας τῶν ὑπολοίπων Ἀποστόλων, ὅπως ἐσφαλμένα ἀποφάνθηκε ὁ Δυτικὴ θεολογία, γιὰ νὰ θεμελιώσει τὸ λεγόμενο παπικὸ πρωτεῖο.

      Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀπὸ τὴ δική του πλευρὰ εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἄλλαξε τὴν πορεία τῆς Παγκόσμιας Ἱστορίας μὲ τὶς τέσσερεις ἀποστολικές του περιοδεῖες σ’ ὁλόκληρη σχεδὸν τὴν ἔκταση τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ἵδρυσε πλῆθος Ἐκκλησιῶν σὲ κάθε τόπο ὅπου κήρυσσε τὸ Εὐαγγέλιο. Γιὰ νὰ φέρει ὅμως εἰς πέρας αὐτὸ τὸ ἀσύλληπτο ἱεραποστολικό του ἔργο, κοπίασε περισσότερο ἀπὸ ὅλους καὶ πέρασε μέσα ἀπὸ φοβερὲς θλίψεις καὶ δοκιμασίες, τὶς ὁποῖες μὲ γλαφυρὸ τρόπο μᾶς περιγράφει στὸ ἑνδέκατο κεφάλαιο τῆς Β’ πρὸς Κορινθίους ἐπιστολῆς του.

    (Δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου “Παρέμβαση Ἐκκλησιαστική. Ὀρθόδοξο Πνευματικό Ἔντυπο”, τεῦχος 15 (2011), σ. 75-79)