ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ
ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ ΚΑΙ ΙΕΡΑΝ ΣΥΝΟΔΟΝ

ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Α´.

Τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Γεωργίου Τσέτση

Ἱστορικὰ ἡ Θεία Εὐχαριστία τοποθετεῖται γύρω ἀπὸ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο τοῦ Κυρίου. Κάθε Θεία Λειτουργία ποὺ τελεῖται σημαίνει συμμετοχὴ τῶν πιστῶν στὸ ἴδιο καὶ μοναδικὸ Δεῖπνο ποὺ εἶχε ὁ Χριστὸς μὲ τοὺς Ἀποστόλους τὴν παραμονὴ τῆς Σταυρικῆς του θυσίας. Μιᾶς θυσίας ποὺ προσφέρθηκε ἅπαξ καὶ διαπαντός.

Οἱ ἀναίμακτες θυσίες, ποὺ προσφέρει ἡ Ἐκκλησία ἐδῶ καὶ δύο χιλιετίες τώρα, δὲν ἀποτελοῦν σύμβολο, οὔτε ἀναπαράσταση ἢ ἐπανάληψη τῆς Θυσίας τοῦ Γολγοθᾶ. Εἶναι ἡ συνέχεια τῆς μοναδικῆς Θείας Λειτουργίας ποὺ τελέστηκε, καὶ τελεῖται ἀδιάκοπα, ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Χριστό, μὲ μιὰ οὐράνια τάξη. Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ θύτης καὶ τὸ θῦμα, ὁ προσφέρων καὶ ὁ προσφερόμενος. Ἐνῶ οἱ πιστοὶ ποὺ συμμετέχουν στὸ Μυστήριο εἶναι τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ, οἱ «μερίδες» τῆς Ἀναφορᾶς, τοῦ Δώρου ποὺ προσφέρεται στὸν Πατέρα. Μὲ τὴν Εὐχαριστιακή του ταύτιση, ὁ πιστὸς γίνεται «Χριστοφόρος». Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία ἀποβαίνει τὸ οὐράνιο σῶμα τοῦ Χριστοῦ.

Ἄξονας, λοιπόν, γύρω ἀπὸ τὸν ὁποῖο περιστρέφεται ἡ ὅλη λατρευτική μας ζωὴ εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Πρόκειται γιὰ μιὰ κίνηση ἀνόδου τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν Θεό. Καθὼς λέγει ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς στὴν «Μυσταγωγία» του, μὲ τὴν συμμετοχή μας στὴν Θεία Λειτουργία καὶ τὴν μετάληψη τῶν ἀχράντων μυστηρίων, πραγματοποιεῖται ἡ ταύτισή μας μὲ τὸν Χριστό. Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος ἀξιώνεται νὰ γίνει, ἀπὸ ἄνθρωπος, Θεός. Τοῦτο σημαίνει πὼς δὲν μπορεῖ νὰ νοηθεῖ Ἐκκλησία χωρὶς Θεία Λειτουργία, οὔτε δὲ Λειτουργία ἄνευ Ἐκκλησίας, δοθέντος ὅτι αὐτὴ ἀποτελεῖ τὸν πνευματικὸ καὶ ὁρατὸ χῶρο μέσα στὸν ὁποῖο τελεῖται τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας.

Ὁ ὅρος «Λειτουργία», ποὺ εἶναι σύνθετος ἀπὸ τὶς λέξεις «λήιτος» (λαὸς) καὶ «ἔργο», εἶναι πανάρχαιος καὶ σήμαινε κάθε ἔργο τοῦ λαοῦ, ὁποιαδήποτε δημόσια ὑπηρεσία. Στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο ὁ ὅρος ἐπεκράτησε νὰ σημαίνει τὴν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὄχι μόνο διότι προσφέρεται αὐτὴ «ὑπὲρ τοῦ σύμπαντος κόσμου», ἀλλὰ καὶ διότι κατὰ τὴν τελεσιουργία της ὁ πιστὸς λαὸς τοῦ Θεοῦ βρίσκεται στὸ ἐπίκεντρο. Χωρὶς τὴν συμμετοχὴ τῶν πιστῶν, δὲν μπορεῖ νὰ νοηθεῖ ἡ τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας.

Ἡ Θεία Εὐχαριστία, παρ’ ὅλο ποὺ διατηρεῖ τὴν σημασία της καὶ τὴν κεντρική της θέση στὴν ζωὴ κάθε πιστοῦ, στὴν οὐσία, εἶναι μιὰ πράξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας στὸ σύνολό της. Δὲν εἶναι πράξη ποὺ ἀφορᾶ τὸν κάθε ἕνα μας προσωπικά. Ξεπερνάει τὴν προσωπικὴ εὐλάβεια, διότι εἶναι μιὰ γιορτὴ τῆς Ἐκκλησίας στὴν πληρότητά της. Δὲν εἶναι τὸ ἄτομο, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία ποὺ ἑνώνεται μὲ τὸν Θεό. Μόνο μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους, ἐν χορῷ, ὁ καθένας μας βρίσκει τὸ προσωπικὸ καὶ τέλειο μέτρο του. Ὅταν στὴν Λειτουργία ἀπαγγέλλουμε τὴν Κυριακὴ Προσευχή, δὲν λέμε «Πάτερ μου», ἀλλὰ «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Λέγοντας δὲ «Πάτερ ἡμῶν», ὁ καθένας βρίσκει τὸν δικό του Πατέρα. Μόνο ὁ Χριστός, ὁ μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, μποροῦσε νὰ πεῖ «Πάτερ μου».

Ἡ πρώτη προϋπόθεση, γιὰ νὰ πλησιάσουμε τὸ ἅγιο ποτήριο καὶ νὰ μεταλάβουμε τὰ ἄχραντα μυστήρια, εἶναι νὰ ἔχουμε συνείδηση ὅτι αὐτὴ εἶναι μιὰ πράξη ποὺ ὄχι μόνο μᾶς κάμει κοινωνοὺς τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ ποὺ ταυτόχρονα συνδέει καὶ ἑνώνει τοὺς πιστοὺς μεταξύ τους. Ἡ Λειτουργία μᾶς κάμει νὰ ζοῦμε τὴν εὐαγγελικὴ ἀλήθεια ὅτι ἡ σωτηρία μιᾶς μόνο ψυχῆς, ἀποσπασμένης ἀπὸ τὶς ἄλλες, εἶναι ἀδύνατη. Ὁ Ἐπίσκοπος, ἢ ὁ Ἱερεύς, δὲν λειτουργεῖ μόνος του, ἀλλὰ εἶναι παρὼν καὶ τοῦ συμπαραστέκεται ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ. Τὸ λειτουργικὸ προσωπικὸ ρῆμα δὲν εἶναι στὸν ἑνικό, ἀλλὰ στὸν πληθυντικὸ καὶ ἀναφέρεται στὸ σύνολο τῶν πιστῶν (δεόμεθα, ἱκετεύομεν, προσφέρομεν, εὐχαριστοῦμεν κ.λπ.).

Ἡ δεύτερη προϋπόθεση, γιὰ τὴν συμμετοχή μας στὴν Θεία Μετάληψη, εἶναι νὰ συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἡ στιγμὴ τῆς Μεταλήψεως («Μετὰ φόβου Θεοῦ»), εἶναι κάτι τὸ ἀναπόσπαστο ἀπὸ τὴν ὅλη τελεσιουργία καὶ ἀποτελεῖ τὸ ἀποκορύφωμά της. Εἶναι ἡ κατακλείδα μιᾶς πορείας τοῦ πιστοῦ μαζὶ μὲ τὸν Χριστό, μιᾶς πορείας πού, στὴν μιάμιση περίπου ὥρα ποὺ διαρκεῖ ἡ Λειτουργία, ἀνακεφαλαιώνει ὅλη τὴν ἱστορία τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως, ἀπὸ τὴν Γέννηση στὴν Βηθλεὲμ μέχρι τὸν Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση. Ἀπαραίτητος ἄρα ὅρος γιὰ τὴν μετάληψη τῶν Θείων Δώρων εἶναι ἡ παρουσία τοῦ πιστοῦ καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς Λειτουργίας, ἡ συνοδοιπορία του μὲ τὸν Χριστὸ μέχρι τὸν Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση. Τότε μόνο ἀποκτᾶ νόημα ἡ συμμετοχή μας στὸ μυστήριο. Τότε γινόμαστε πραγματικοὶ συλλειτουργοὶ καὶ μέτοχοι τοῦ θανάτου καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου.

Ἡ τρίτη προϋπόθεση εἶναι νὰ ἔχουμε τὸ βαθὺ αἴσθημα ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία, ὅπως καὶ κάθε ἄλλο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, δὲν εἶναι ἕνα θέαμα, πολὺ δὲ περισσότερο μιὰ κοινωνικὴ (ὑπὸ τὴν κοσμικὴ ἔννοια) ἐκδήλωση, ἀλλὰ τὸ Μυστήριο ποὺ δημιουργεῖ τὴν κοινωνία τῶν πιστῶν, τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Κατὰ συνέπεια καὶ ἡ συμμετοχή μας σ’ αὐτὴ πρέπει νὰ ἀποβλέπει στὴν συνέργειά μας γιὰ τὴν δημιουργία αὐτῆς τῆς κοινωνίας τῶν πιστῶν ἐν Χριστῷ, ποὺ ἀκριβῶς πραγματοποιεῖται μὲ τὴν Θεία Μετάληψη.

Βασική, ὅμως, προϋπόθεση γιὰ τὴν Θεία Μετάληψη εἶναι ἡ προσέλευση μὲ φόβο Θεοῦ, μὲ πίστη καὶ μὲ ἀγάπη τόσο πρὸς τὸν Θεό, ὅσο καὶ πρὸς τὸν πλησίον.

Ἐξ ἴσου ὅμως βασικὸ εἶναι νὰ ἐκφρασθεῖ ἀπὸ τὸν πιστὸ ἡ εὐχαριστία γιὰ τὴν Μετάληψη τοῦ ζωοποιοῦ μυστηρίου (τὸ φαινόμενο κατὰ τὶς μεγάλες γιορτὲς ἀποχωρήσεως ἀπὸ τὸν Ναὸ πρὶν τὴν ἀπόλυση εἶναι ἀπολύτως ἀπαράδεκτο) καὶ νὰ ἀπέλθει ἐν εἰρήνῃ («Ἐν εἰρήνῃ προέλθωμεν»), ἀφοῦ διακηρύξει τὸ πραγματικὰ βιωμένο Μυστήριο μὲ τὴν ὁμολογία «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ἐλάβομεν πνεῦμα ἐπουράνιον, εὕρομεν πίστιν ἀληθῆ ...».

῎Ετσι ὁ πιστός, ἔχοντας μέσα του τὴν εἰρήνη τοῦ Θεοῦ καὶ κορεσμένος ἀπὸ τὸ Ἅγιο Ποτήριο μὲ πνευματικὴ τροφή, προσφέρεται κι αὐτὸς σ’ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, σὰν ἕνα ποτήριο γεμᾶτο ἀπὸ θεϊκὴ παρουσία. Ἔτσι, μὲ τὴν μαρτυρία καὶ τὴν διακονία του, προεκτείνει τὴν λειτουργία καὶ ἔξω ἀπὸ τὸν περίβολο τῆς Ἐκκλησίας καὶ γίνεται γιὰ τὸν κόσμο ὁ αὐτόπτης μάρτυς τῶν Μυστηρίων ποὺ βιώθηκαν κατὰ τὴν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας.