π. ΦΩΤΙΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ: Ο ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΟΛΙΑΣ

 

Ὁ ἅγιος Θεοφάνης, ἐπίσκοπος Σολίας (17 Μαΐου)

Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Ἰωακεὶμ

 

Ἡ κατάληψη τῆς Κύπρου π τὸν Ριχάρδο Α΄ τὸν Λεοντόκαρδο κατὰ τὸ 1191, πώλησή της στοὺς Ναΐτες ππότες καὶ μετὰ τὴν πιστροφή της στὸν Ριχάρδο πώλησή της π αὐτὸν τὸ 1192 στὸν Γάλλο εὐγενὴ Γουΐδο ντὲ Λουζινιάν, πατριάρχη τοῦ οἴκου τῶν Λουζινιανῶν κυριάρχων τοῦ νησιοῦ, σημάδεψε τὴν παρχὴ μιᾶς σειρᾶς π δεινὰ γι τὸ δύστυχο νησί μας

Μ τὴν ἐγκατάσταση μάλιστα π τὶς ἀρχὲς τῆς Φραγκοκρατίας λατινικοῦ κλήρου στὸ νησὶ καὶ μὲ τὶς συνδυασμένες προσπάθειες τῆς κρατικῆς παπικῆς ἐξουσίας καὶ τῶν παπικῶν ἐκπροσώπων της, ἄρχισε μι συστηματικὴ προσπάθεια, μὲ ποικίλα μέσα, γι ἐκλατίνιση τοῦ τοπικοῦ Ὀρθοδόξου πληθυσμοῦ. Ἀνάμεσα στὰ μέσα τοῦτα ἦταν καὶ βίαιη προσπάθεια γι παγωγὴ τῆς τοπικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στὴ λατινικὴ ἱεραρχία, ποὺ ἐγκαταστάθηκε στὸ νησί. Μ σχετικὴ βούλλα τοῦ πάπα Ἰννοκεντίου Γ΄, οἱ 14 πισκοπὲς τῆς Κύπρου μειώνονται σὲ 4 (μὲ ἕδρα τὶς πόλεις Λευκωσία, Ἀμμόχωστο, Λεμεσὸ καὶ Πάφο) καί, ἀργότερα, οἱ 4 Ὀρθόδοξοι πίσκοποι ἐξορίζονται σὲ χωρι τῶν παρχιῶν τους. Καταργεῖται πίσης τίτλος καὶ θεσμὸς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου γι τοὺς Κυπρίους ἀρχιερεῖς, πρῶτος δὲ τῇ τάξει Κύπριος ἱεράρχης θεωρήθηκε πίσκοπος Λευκωσίας, μὲ τὸν τίτλο τοῦ πισκόπου Σολίας.

Κατὰ τὸν 16ο  αἰώνα κόσμησε τὸν πισκοπικὸ τοῦτο θρόνο ἅγιος Θεοφάνης , τοῦ ποίου σήμερα τελοῦμε τὴ μνήμη. ἅγιος γεννήθηκε κατὰ τὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 15ου αἰώνα καὶ ἔγινε ἀρχικὰ μοναχὸς στὴ μονὴ τοῦ ἁγίου Γεωργίου τῶν Μαγγάνων. μονὴ αὐτὴ ποτελοῦσε μετόχι τῆς ὁμώνυμης μονῆς στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ πρέπει νὰ ἱδρύθηκε μεταξὺ δευτέρου μισοῦ τοῦ 11ου αἰ. καὶ τῶν ἀρχῶν τοῦ 12ου αἰ.  Κατὰ τὴν παράδοση, ἀνακαινίστηκε καὶ προικοδοτήθηκε π τὴν Ἑλένη Παλαιολογίνα, Ἑλληνίδα σύζυγο τοῦ Φράγκου βασιλι τῆς Κύπρου Ἰωάννου Β΄, πρὸς ἐγκατάσταση Ὀρθοδόξων μοναχῶν, ποὺ εἶχαν καταφύγει στὴν Κύπρο π τὴν Κωνσταντινούπολη μετὰ τὴν ἅλωσή της π τὸν Μωάμεθ Β΄ (1453). Δυστυχῶς, κατὰ τὴν ἀνοικοδόμηση τῶν τειχῶν τῆς Λευκωσίας ἐνόψει τῆς ἀναμενόμενης εἰσβολῆς τῶν Τούρκωνού, ὡς γνωστόν, πραγματοποιήθηκε τὸ 1570), οἱ Ἑνετοὶ -μεταξὺ ἄλλων ναῶν καὶ μονῶν ποὺ βρέθηκαν ἐκτὸς τῶν τειχῶν-, κατέστρεψαν καὶ τὴν ἐν λόγῳ μονή. Στὴ μονὴ λοιπὸν αὐτὴ Θεοφάνης διέπρεψε στὰ ἔνθεα ἔργα τῆς μοναχικῆς πολιτείας, διάγοντας μὲ νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχὴ καὶ πακοή, καὶ κατέστη σκεῦος ἐκλογῆς καὶ δοχεῖο τῆς Χάρης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἕνεκα τῆς ἁγιότητας τοῦ βίου του, ἐξελέγη κατόπιν καὶ παρὰ τὴ θέλησή του πίσκοπος Σολίας.

Κάποια μέρα ἅγιος ἤλεγξε τὸν οἰκονόμο τῆς πισκοπῆς του γι κάποιο σφάλμα του, ἀλλ᾿ αὐτός, ἄνθρωπος αὐθάδης καὶ θρασύς, σὲ πάντηση ράπισε μπροστὰ καὶ σὲ ἄλλους τὸν πίσκοπό του! ταπεινὸς καὶ πρᾶος Θεοφάνης, βλέποντας τὸν ὀλίγο σεβασμὸ πρὸς τὸ πρόσωπό του καὶ κρίνοντας τὸν ἑαυτό του ἀνάξιο γι τὸ ὑψηλὸ πισκοπικὸ λειτούργημα, ζήτησε π τοὺς ἀντιπροσώπους τῶν ἑνετικῶν ἀρχῶν στὸ νησὶ νὰ τοῦ πιτρέψουν τὴν παραίτησή του π τὸν θρόνο. Παρὰ τὴν ἀρχική τους ἄρνηση, βλέποντας τὴν πιμονὴ τοῦ ἁγίου, τελικὰ οἱ ἀρχὲς τοῦ ἔδωσαν τὴν ποθούμενη ἄδεια νὰ παραιτηθεῖ.

Κατόπιν Θεοφάνης ποσύρθηκε στὴ γνωστὴ μονὴ τοῦ Μέσα Ποταμοῦ, ποὺ βρίσκεται στοὺς πρόποδες τοῦ Τροόδους καὶ εἶναι ἀφιερωμένη στὸν Τίμιο Πρόδρομο, που ἔζησε μὲ μεγάλη ἄσκηση τὸ πόλοιπο τῆς ζωῆς του. Σύμφωνα μὲ τὴ ζῶσα παράδοση, περὶ τὰ 70 μέτρα πρὸς τὰ βόρεια τῆς μονῆς σώζεται τὸ σπήλαιο, που ποσυρόταν κατὰ καιροὺς ἅγιος γι μεγαλύτερη ἡσυχία καὶ αὐστηρότερη ἄσκηση. Ἐνῶ ἦταν ἐκεῖ στὴ μονὴ ἅγιος, εἶδε κάποια νύκτα ὄνειρο, ὅτι κάποιος φίλος του τοῦ ἔφερε ἕνα ἀγγεῖο μὲ μέλι, πράγμα ποὺ συνέβηκε τὴν πομένη τὸ πρωί. Τότε, παίρνοντας τὸ δῶρο τοῦ φίλου του, ἔχυσε μπροστά του τὸ μέλι, λέγοντας ὅτι δὲν ἤθελε νὰ συνηθίσει νὰ πιστεύει, μὲ σατανικὴ ἐνέργεια, στὰ ὄνειρα.

Ἀφοῦ λοιπὸν ἔφθασε σὲ μέτρα τελειότητος, ἅγιος Θεοφάνης ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ τὸ ἔτος 1550. Περὶ τὰ 5 χρόνια μετὰ τὴν κοίμησή του, ὅταν ἔγινε ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων του, βρέθηκαν μερικῶς ἄφθαρτα καὶ εὐωδιάζοντα. κάρα του, ποὺ τοποθετήθηκε στὴ συνέχεια π τοὺς μοναχοὺς τῆς μονῆς τοῦ Μέσα Ποταμοῦ σὲ ἀργυρὴ λειψανοθήκη στὸ καθολικὸ τῆς μονῆς, μαρτυρεῖται ὅτι ἐνήργησε ποικίλα θαύματα.

Κατὰ τὸ ἔτος 1999, Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος ἐντόπισε στὸν ναὸ τῆς Παναγίας Χρυσοσώτειρας τοῦ χωριοῦ Τρεῖς Ἐληὲς τῆς μητροπολιτικῆς περιφέρειας Μόρφου εἰκόνα τοῦ 17ου  αἰώνα, ἔργο τοῦ ζωγράφου Λεοντίου ἐκ Λεμεσοῦ, μὲ τὴν πιγραφή, « ἅγιος Θεοφάνης Νέος», ποὺ προφανῶς εἰκονίζει τὸ ἅγιο Θεοφάνη Σόλων, ὡς τοπικὸ ἅγιο. εἰκόνα αὐτὴ βρίσκεται σήμερα στὸ πισκοπεῖο τῆς Μητροπόλεως Μόρφου στὴν Εὐρύχου καὶ ἔχει ἤδη τύποις ἐκδοθεῖ.

ἀρχικὴ ἡμέρα μνήμης τοῦ ἁγίου Θεοφάνους δὲν διασώθηκε, προφανῶς λόγῳ τῶν δίσεκτων χρόνων ποὺ ἀκολούθησαν πολὺ σύντομα μετὰ τὴν ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων του, ἕνεκα τῆς τουρκικῆς εἰσβολῆς τῶν ἐτῶν 1570-1571 καὶ τῶν φοβερῶν της συνεπειῶν γι τὸν πολύκλαυστο λαὸ καὶ κλῆρο τῆς νήσου. Κατὰ τὸ ἔτος 2000, ὡς ἡμέρα μνήμης τοῦ ἁγίου Θεοφάνους καθιερώθηκε π τὴν Ἐκκλησία Κύπρου 17η Μαΐου, μὲ τὴν ἔνταξη νέας πλήρους ᾀσματικῆς Ἀκολουθίας πρὸς τιμή του στὴ σειρὰ Κύπρια Μηναῖα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου .

Μ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ προγραμματίζεται ἀνέγερση νέου, μεγάλου ἐνοριακοῦ ναοῦ πρὸς τιμὴν τοῦ ἁγίου Θεοφάνους στὸ χωρι Κοράκου τῆς Μητροπόλεως Μόρφου. Εἶναι γι τοῦτο, ποὺ κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια μνήμη τοῦ ἁγίου πανηγυρίζεται στὸν ναὸ τῆς Παναγίας Ἐλεούσης τῆς Κοράκου.

Κι ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ποὺ συναθροισθήκαμε σήμερα νὰ τιμήσουμε τὸν ἅγιο Θεοφάνη, ἂς τὸν τιμήσουμε προπαντὸς μὲ τὴν κατὰ δύναμη προσπάθεια γι μίμηση τῆς ὁσίας βιοτῆς του, τῶν ἐνθέων ἀρετῶν του: Τῆς θερμῆς του πίστης, τῆς ἀσκητικῆς του διαγωγῆς, τῆς ταπεινοφροσύνης, τῆς πάρνησης τῶν γηίνων, τοῦ θεϊκοῦ πόθου. Ἀρετές, μὲ τὶς ποῖες ἔγινε συμμέτοχος τῶν παλαιῶν ὁσίων καὶ συνόμιλος τῶν ἀγγέλων, μὲ τοὺς ποίους παρίσταται στὸν θρόνο τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ καὶ ἱκετεύει ἀκαταπαύστως γι τὴ σωτηρία τῶν ψυχῶν μας.

Ταῖς αὐτοῦ ἁγίαις πρεσβείαις, Χριστὲ Θεός, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν!

 

(Ἀπὸ τὴ ἱστοσελίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μόρφου)

 

1Τ σχετικὰ μὲ τὸν βίο τοῦ ἁγίου Θεοφάνους, πισκόπου Σολίας, μᾶς διέσωσε Στέφανος Λουζινιανὸς (ÉtienneLusignan) στὰ ἔργα του Chorograffiaetbreve Historia Universale, Bologna 1573, φφ. 26v-27r· Raccoltadicinquediscorsiintitolaticorone..., Padova 1577, IV, φ. 55v καί, Descriptiondetoutel' islede Cypre, et des Roys, Princes, et Seigneurs..., Paris 1580, φφ. 59v-60r, καθὼς καὶ οἱ τοῦτον ἀντιγράφοντες Νεόφυτος Ροδινὸςερὶ Ἡρῴων, σσ. 97-99) καὶ Ἀρχιμ. Κυπριανὸς (Ἱστορία Χρονολογική, σ. 351). Περαιτέρω βιβλιογραφία βλ. στό: Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου, Κύπρια Μηναῖα, τόμ. Ζάιος), Λευκωσία 2000, σσ. 129-131.

2Βλ. σχετικά, Δέσποινα Πηλείδου, «Μαγγάνων Γεωργίου αγίου μονή, Λευκωσίαύπρος)», Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 11, σσ. 181-182.

3Κύπρια Μηναῖα, π. ἀν., σσ. 120-128.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ

ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΚΥΡΙΑΚΩΝ

 

ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟΣ Ι.Μ. ΛΕΜΕΣΟΥ

 radio.jpg

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ

Copyright © AP.ANDREAS.LEMESOU 2014. All Rights Reserved.